Fraude: verzonnen “wetenschappelijke studies”

What you read in de media is niet altijd what you get. Aan het einde van mijn eerder geplaatste artikel over de giftigheid van Aspartaam (E951) lees ik soms reacties van mensen die wetenschappelijke studies naar de zogenaamde “onschadelijke effecten van Aspartaam” met zwaard en vuur verdedigen. Ze proberen mij en anderen koste wat kost te overtuigen dat Aspartaam eigenlijk wel oké is. Want je zou “100 liter Coca Cola light per dag moeten drinken” om daar schade van te ondervinden. Niets aan de hand met Aspartaam, zeggen ze. Want wij zijn zogenaamd “paranoïde” aan het worden. We worden “obsessief”. Wij zijn een “hetze” begonnen tegen de lieve, aardige, onschuldige, schattige, kunstmatige, chemische zoetstof die Aspartaam heet. Ik kan me niet herinneren dat we een hetze zijn begonnen tegen andere veelvoorkomende ingrediënten in voeding waar ook veel geld mee wordt verdiend zoals zetmeel, “natuurlijke” aroma’s of stabilisatoren. (alhoewel: het begrip “natuurlijke” aroma’s in heel veel voedingsproducten lijkt nu ook één groot luchtkasteel, want wat is er natuurlijks aan het genetisch manipuleren van de bron?)

Eéntje reageert met de opmerking dat mijn bronnen van dat artikel niet deugen en dat ze liever zien dat ik mijn bronnen haal uit tijdschriften zoals Cell, Science of Nature. Je zult verderop lezen dat deze bronnen verre van betrouwbaar zijn omdat ze in de top 5 staan van de meeste terugtrekkingen van eerder gepubliceerde studies. Dat ik o.a. de meest bekende expert op het gebied van Aspartaam aanhaal als bron, Dr. H.J. Roberts, die een 1200 pagina’s tellend boek heeft geschreven over de giftigheid van Aspartaam, is niet genoeg als betrouwbare bron voor dit soort lieden. Wat mensen ook eventjes vergeten te vermelden in hun reacties is dat populaire wetenschappelijke tijdschriften zoals Cell, Science of Nature financieel worden ondersteund door de farmaceutische industrie.

Tussen 2000 en 2010 is het aantal terugtrekkingen van wetenschappelijke artikelen vertienvoudigd. Vooral de laatste jaren lieten een sterke stijging zien: tussen 2004 en 2009 verzevenvoudigde het aantal terugtrekkingen. 196 waren pure fraude of onzin, 235 bevatten wetenschappelijke fouten en voor 311 was als oorzaak “anders” opgegeven. De website Retraction Watch rapporteert over zo’n 70 terugtrekkingen per maand. Neil Saunders is behoudender met ruim 400 per jaar, maar zijn grafiek laat duidelijk zien dat de tendens verslechtert. [highlight]Hoewel tijdschriften verzonnen wetenschappelijke studies kunnen terugtrekken[/highlight] (al is het in sommige gevallen pas na tien jaar of meer), [highlight]de artikelen op het internet zwerven nog steeds rond en duiken ergens op zonder vermelding dat de studie al is teruggetrokken.[/highlight]

Dus, wetenschappelijke fraude komt regelmatig voor en de gevallen die bekend zijn, zijn waarschijnlijk een topje van de ijsberg. [highlight]Patiënten lopen echter wel het risico door vervalste studies![/highlight] Hieronder laat ik een aantal voorbeelden zien waardoor je ziet dat het een internationaal en veel voorkomend probleem is.

Deze lijst is verre van volledig.

1. 2008:  De onderzoeksverslagen over pijnbestrijding van de vooraanstaande anesthesist professor Scott S. Reuben werden in talrijke wetenschappelijke vakbladen gepubliceerd en hebben een grote impact op behandelmethoden gehad. Zo hoog in aanzien als hij wereldwijd stond, zo diep viel hij, toen werd ontdekt dat hij 21 van zijn artikelen geheel of gedeeltelijk verzonnen had. (bron) Het ging om [highlight]zaken zoals onderzoek dat nooit gedaan was, verzonnen patiënten[/highlight] en co-auteurs die nergens vanaf bleken te weten. [highlight]Hij ontving geld van Merck en met name van Pfizer en was voor het laatste bedrijf ook een spreker op bijeenkomsten voor artsen[/highlight].

Maar wat ik nog vreemder vind is het feit dat Reuben in maar liefst 13 vaktijdschriften publiceerde. Voor publicatie wordt een artikel namelijk altijd eerst door collega’s getoetst (het zogenaamde “peer review” systeem). De schrijver krijgt dan kritiek van zijn collega’s en corrigeert indien nodig het onderzoeksverslag. Daarna gaat het ter goedkeuring naar de redactie, die dan besluit het al dan niet te publiceren. [highlight]Uit het feit dat maar liefst 21 fantasieverhalen, ondanks de collegiale toetsing, als een wetenschappelijk artikel in een vooraanstaand vakblad gepubliceerd kunnen worden, [/highlight]bewijst dat ook het peer review systeem niet werkt. Het kan een keer door de vingers slippen. Maar 21 keer? Not good. Not good at all!

2. 2010: Eén van de auteurs van het blad Infection and Immunity, een [highlight]vooraanstaande Japanse viroloog Naoki Mori[/highlight] van de University van Ryukyus in Japan, [highlight]bleek een aantal studies vervalst te hebben[/highlight]. (bron) Niet alleen bij Infection and Immunity was dit het geval, maar ook bij andere bladen, zoals Biochemical and Biophysical Research Communications, Leukemia Research en het International Journal of Cancer. Al met al een totaal van 30 artikelen.

3. 2000: Na een twee jaar durend onderzoek stelde de Duitse Onderzoekgemeenschap (Deutsche Forschungsgemeinschaft, DFG) vast dat [highlight]professor Friedhelm Herrmann maar liefst 94 onderzoeken naar kankerbehandeling gemanipuleerd had[/highlight]. (bron) (bron)

4. 2003: Jan Hendrik Schön, een [highlight]veelbelovende wetenschapper op het gebied van halfgeleiders, bleek zijn onderzoeksverslagen vervalst te hebben[/highlight]. Tussen 2002 en 2003 werden 21 onderzoeksartikelen van hem in gerenommeerde en peer reviewed bladen teruggetrokken (acht uit Science, zeven uit Nature, twee uit Physical Review B en vier uit PhysicalReview Letters). (bron)

5. 2005: De Koreaanse onderzoeker Hwang Woo Suk, de [highlight]vader van de stamcel-research[/highlight], maakte furore met zijn onderzoeksverslagen in het blad Science in 2004 en 2005 die berichtten over het klonen van menselijke stamcellen en embryo’s. Hij kreeg hiermee wereldwijde bekendheid. De [highlight]studies bleken echter vals: de beschreven resultaten zijn nooit behaald[/highlight]. (bron)

6. 2005: In Amerika werd Luk Van Parijs, professor biologie, ontslagen nadat ontdekt werd dat hij [highlight]gegevens verzonnen en vervalst had[/highlight]. Later bleek hij in tien onderzoeksrapporten (waarvan zeven gepubliceerd en drie ingediend voor publicatie waren), een hoofdstuk van een boek en diverse presentaties valse gegevens opgenomen te hebben. [highlight]Hij kreeg 6 maanden voorwaardelijk, huisarrest, 400 uur taakstraf en een enkelband[/highlight]. (bron).

7. 2005: In het blad Nature verscheen een artikel met de titel: “[highlight]Eén op de drie wetenschappers bekent te hebben gezondigd[/highlight]”. Een rondgestuurde enquête werd door 3.247 onderzoekers ingestuurd. 33% gaf erin toe, zich in de afgelopen drie jaar schuldig te hebben gemaakt aan een praktijk die men in moeilijkheden zou kunnen brengen. Het ging om zaken die varieerden van vervalsing, plagiaat en het veranderen van protocol tot twijfelachtige interpretaties en het door de vingers zien dat anderen zich hieraan schuldig maakten. (bron)

8. 2010: Professor Joachim Boldt, anesthesist bij de kliniek van Ludwigshafen in Duitsland, werd ontslagen, nadat uitkwam dat hij een studie vervalst had. Uit het onderzoek dat volgde bleek hij ten minste 10 van de 91 onderzoeksartikelen die hij gepubliceerd had, vervalst te hebben. Voor geen van de onderzoeken had hij toestemming en hij werd ervan verdacht deze onderzoeken gemanipuleerd te hebben. [highlight]Zijn “bevindingen” hadden ernstige gevolgen voor patiënten wereldwijd[/highlight]. (bron)

9. 2011: Dr. Diederik Stapel, sociaal psycholoog, kwam met maar liefst [highlight]55 vervalste onderzoeken als top fraudeur[/highlight] in het nieuws. Naast gefingeerde onderzoeken, hield Stapel zich niet aan normale methodologische standaarden. Zo liet hij soms uitkomsten of proefpersonen weg die zijn theorie niet bevestigden. (bron)

10. 2011: [highlight]De internationaal vooraanstaande Nederlandse cardioloog prof. Don Poldermans werd ontslagen door het Erasmus MC in Rotterdam[/highlight], toen bleek dat hij [highlight]voor een studie 169 patiëntengegevens had verzonnen[/highlight]. De Volkskrant schreef dat drie van zijn bekritiseerde studies zijn opgenomen in het vakblad Journal of the American College of Cardiology. Het blad heeft de studies niet teruggetrokken. Het was opmerkelijk dat dr. Jeroen Bax van het Leids Medisch Centrum, co-auteur van de drie artikelen, in de redactie van het blad zat, zo meldde de krant. (bron)

11. 2012: Lawrence Sanna, sociaal psycholoog, nam ontslag van de universiteit van Michigan, nadat onderzoekgegevens van hem in twijfel waren getrokken. Hij verzocht als gevolg daarvan het Journal of Experimental Social Psychology drie van zijn gepubliceerde onderzoekgegevens terug te trekken. (bron)

12. 2012:  De onovertroffen [highlight]wereldkampioen wetenschappelijke fraude is de Japanse anesthesist dr. Yoshitaka Fujii[/highlight]. De speciale onderzoekscommissie van de Japanse Vereniging van Anesthesiologen (JSA) publiceerde in 2012 de uitkomst van haar onderzoek naar zijn onderzoeksrapporten. Daaruit bleek dat van de 212 onderzoeken er 171 verzonnen en 3 in orde waren. Van 34 was de status niet duidelijk. Naar verwachting zullen uiteindelijk maar liefst 183 publicaties teruggetrokken worden. (bron)

13. 2012: De Belgische [highlight]professor consumentengedrag Dirk Smeesters van het Erasmus MC in Rotterdam[/highlight] gaf na inspectie toe dat hij bij drie onderzoeken gefraudeerd had. Hij nam daarom ontslag. Onder andere liet hij bij onderzoeken bepaalde uitkomsten weg en versterkte daardoor de effecten die hij wilde aantonen. (bron)

Bronnen: Wikipedia, NRC, DFG, Nature, Volkskrant, RetractionWatch, NOS

In geval van verwijdering bronnen door onbekende oorzaken zijn de linken naar de bronvermeldingen ook te vinden op mijn beveiligde server in .PDF formaat:

– Wikipedia Engels: De fraude van professor Scott Reuben.pdf
– Wikipedia Engels: De fraude van de Japanse viroloog Naoki Mori.pdf
– DFG: De fraude van professor Friedhelm Herrmann.pdf
– Wikipedia Duits: De fraude van professor Friedhelm Herrmann.pdf
– Wikipedia Duits:  De fraude van wetenschapper Jan Hendrik Schön.pdf
– NRC: De fraude van Hwang Woo Suk, de vader van de stamcel-research.pdf
– Wikipedia Engels: De fraude van professor biologie Luk Van Parijs.pdf
– Nature: Eén op de drie wetenschappers bekent te hebben gezondigd.pdf
– Wikipedia Engels: De fraude van professor Joachim Boldt.pdf
– NRC: De fraude van sociaal psycholoog Diederik Stapel.pdf
– Volkskrant: De fraude van de Nederlandse cardioloog professor Don Poldermans.pdf
– Nature: De fraude van sociaal psycholoog Lawrence Sanna.pdf
– RetractionWatch: De fraude van de Japanse anesthesist dr Yoshitaka Fujii.pdf
– NOS: De fraude van hoogleraar Dirk Smeesters van het Erasmus MC.pdf