Epilepsiemedicijnen: autismegevaar bij baby’s
Studies laten zien dat bepaalde medicijnen tegen epilepsie risico’s met zich meebrengen voor baby’s en jonge kinderen. Deze risico’s ontstaan vooral als de moeder het medicijn gebruikt tijdens de zwangerschap of tijdens het geven van borstvoeding. Het medicijn valproaat springt er als bijzonder gevaarlijk uit. Het verhoogt de kans op autisme en andere problemen in de hersenontwikkeling met wel zeventien keer. Dit is het eerste onderzoek dat de gevaren van verschillende anti-epilepsiemedicijnen vergelijkt wanneer ze worden genomen tijdens de zwangerschap. Sommige van deze medicijnen dienen ook voor de behandeling van bipolaire stoornissen of migraine.
“We weten dat veel vrouwen elk jaar deze anti-epilepsiemedicijnen slikken,” legt hoofdonderzoeker Andrea Tricco uit. Zij is assistent-professor in epidemiologie aan de Universiteit van Toronto in Canada. Toch blijft het totale risico op autisme relatief klein, zelfs bij valproaat. Vaak wegen de voordelen zwaarder dan de nadelen, volgens Jacqueline French. Zij is professor in neurologie en leidt het onderzoek naar toegepaste geneeskunde bij het Comprehensive Epilepsy Center van de NYU Langone Medical Center. Ze was niet betrokken bij dit onderzoek. “Soms is valproaat essentieel om zware, levensgevaarlijke aanvallen te stoppen,” voegt French toe.
Wat is epilepsie en hoe behandelen we het?
Epilepsie is een aandoening waarbij iemand plotselinge aanvallen krijgt door abnormale elektrische activiteit in de hersenen. Dit kan variëren van lichte momenten van afwezigheid tot hevige stuipen. Ongeveer één op de honderd mensen heeft epilepsie, en het komt vaak voor bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd. Medicijnen zijn de eerste keuze om aanvallen te voorkomen. Deze anti-epileptica stabiliseren de hersenactiviteit. Maar tijdens de zwangerschap verandert alles. Het lichaam van de moeder verwerkt medicijnen anders, en de baby krijgt het via de placenta of moedermelk binnen. Dit kan leiden tot bijwerkingen bij het kind, zoals geboorteafwijkingen of vertragingen in de groei.
Valproaat is een veelgebruikt medicijn. Het helpt niet alleen bij epilepsie, maar ook bij stemmingswisselingen in bipolaire stoornissen en bij migraine-aanvallen. Het werkt door de zenuwsignalen in de hersenen te kalmeren. Maar onderzoek toont aan dat blootstelling aan valproaat in de buik het risico op autisme flink verhoogt. Autisme is een ontwikkelingsstoornis die invloed heeft op hoe iemand communiceert, sociale contacten aangaat en gedrag toont. Kinderen met autisme kunnen moeite hebben met oogcontact, herhalende handelingen of het begrijpen van emoties. Het is geen ziekte, maar een spectrum, wat betekent dat de ernst varieert.
Bewijs uit oudere en recente onderzoeken
Een studie in Denemarken onderzocht kinderen die tijdens de zwangerschap aan valproaat waren blootgesteld. Daaruit bleek dat 4,4 procent van deze kinderen autisme ontwikkelde, vergeleken met slechts 1,5 procent bij kinderen zonder blootstelling. Sindsdien is er meer onderzoek gedaan. In Frankrijk is het sinds vorige maand verboden om bepaalde vormen van valproaat voor te schrijven aan zwangere vrouwen, vooral voor bipolaire stoornissen. Dit komt door de groeiende bezorgdheid over de langetermijneffecten.
Recente literatuur, samengevat in een overzicht uit 2025, bevestigt deze risico’s. Blootstelling aan valproaat tijdens de zwangerschap verhoogt de kans op autisme en aandachtsstoornissen zoals ADHD. Het risico is nog groter bij doses van 1000 milligram per dag of meer. Een meta-analyse uit 2025 toont aan dat niet alleen valproaat, maar ook carbamazepine en oxcarbazepine het autismerisico significant verhogen. Zelfs vaders die valproaat gebruiken, kunnen een licht verhoogd risico doorgeven aan hun kinderen, volgens een cohortstudie uit mei 2025.
Kenmerken van autisme door medicijnblootstelling
Tricco en haar team doorzochten de wetenschappelijke literatuur naar studies over kinderen blootgesteld aan een van de 26 anti-epileptica, alleen of in combinatie. Ze vonden 29 onderzoeken met in totaal meer dan 5100 kinderen. Deze studies keken naar tekenen van autisme of andere ontwikkelingsproblemen na blootstelling via de baarmoeder of borstvoeding. De resultaten waren schokkend: bij valproaat is de kans op autisme zeventien keer hoger dan bij kinderen zonder anti-epileptica. Voor taalontwikkeling is het risico acht keer groter, voor cognitie zeven keer, en voor motorische vaardigheden vier keer. Een psychomotorische vertraging – problemen met coördinatie en beweging – is zelfs negentien keer waarschijnlijker als de moeder valproaat combineert met carbamazepine en phenobarbital.
Andere medicijnen tonen ook risico’s. Oxcarbazepine verhoogt de autismekans met veertien keer, en lamotrigine met negen keer. Een mix van valproaat en lamotrigine maakt het risico maar liefst 133 keer hoger. Gelukkig laten acht andere anti-epileptica geen duidelijk verband zien met autisme. Deze bevindingen werden gepubliceerd in het tijdschrift BMJ Open. De studie benadrukt dat het absolute risico laag blijft – bijvoorbeeld, niet elk blootgesteld kind krijgt autisme – maar de relatieve toename is zorgwekkend.
Hoe werkt valproaat en waarom is het riskant?
Valproaat beïnvloedt chemicaliën in de hersenen, zoals gamma-aminoboterzuur (GABA), dat kalmerend werkt. Het remt ook de afbraak van deze stoffen, wat aanvallen voorkomt. Maar tijdens de zwangerschap kan het de ontwikkeling van de foetale hersenen verstoren. Het interfereert met genen die betrokken zijn bij neurale groei en verbindingen tussen hersencellen. Dit kan leiden tot subtiele veranderingen die later als autisme of ontwikkelingsachterstanden zichtbaar worden. Recente dierstudies uit 2025 tonen aan dat prenatale blootstelling aan valproïnezuur autisme-achtige gedragingen induceert, zoals verminderde sociale interactie en herhaalde bewegingen.
In het Verenigd Koninkrijk waarschuwt de overheid dat één op de negen baby’s van moeders die valproaat nemen, een geboorteafwijking krijgt. Dit omvat hartproblemen, spina bifida of gezichtsafwijkingen. Voor neuroontwikkeling zijn de effecten subtieler maar langdurig. Een review uit juli 2025 in Psychiatric Times benadrukt dat valproïnezuur na de bevalling ook risico’s blijft vormen, zoals via borstvoeding.
Advies voor vrouwen met epilepsie
Experts raden vrouwen aan om altijd met hun arts te praten over de voor- en nadelen van deze medicijnen. Vooral als je zwanger wilt worden of bent, is het cruciaal om opties te bespreken. Artsen kunnen overstappen naar veiligere alternatieven, zoals lamotrigine in lage doses, hoewel ook dat risico’s heeft. Monitoring tijdens de zwangerschap, met echo’s en bloedtests, helpt vroege problemen op te sporen. In veel landen, zoals Frankrijk en het VK, zijn strenge richtlijnen ingevoerd. De Medicines and Healthcare products Regulatory Agency (MHRA) in het VK verbiedt promotie van valproaat voor nieuwe patiënten en vereist preventieprogramma’s.
Voor vrouwen met bipolaire stoornissen of migraine gelden dezelfde waarschuwingen. Niet-epilepsiegebruik van valproaat is vaak minder urgent, dus alternatieven zoals lithium of topiramaat kunnen overwogen worden, al hebben die ook teratogene effecten. Een studie uit juni 2025 rangschikt valproaat, carbamazepine en topiramaat onder de top tien meest risicovolle medicijnen tijdens de zwangerschap.
Wat betekent dit voor de toekomst?
Dit onderzoek onderstreept de noodzaak voor meer studies, vooral naar combinaties van medicijnen en langetermijneffecten. In 2025 zijn er oproepen voor betere registratie van medicijngebruik bij zwangeren. Organisaties zoals de Epilepsy Society updaten hun richtlijnen regelmatig, met waarschuwingen voor ernstige problemen bij de baby. Ouders van kinderen met autisme door medicijnblootstelling melden vaak vroege signalen, zoals traag praten of sensorische overgevoeligheid.
Conclusie
Anti-epilepsiemedicijnen zoals valproaat zijn levensreddend, maar brengen risico’s mee voor de hersenontwikkeling van het kind. Recente data uit 2025 versterken dit beeld, met hogere risico’s op autisme en ADHD. Bewustzijn en dialoog met artsen zijn key om veilige keuzes te maken.
Aanbevolen boek: Stop de autisme-epidemie
In het boek ‘Stop de autisme-epidemie’ biedt J.B. Handley, vader van een kind met door vaccins veroorzaakt autisme, nieuw wetenschappelijk bewijs waarmee vaccins aan immuunactivaties in de hersenen worden gekoppeld. Hij levert zo een genadeloze aanklacht tegen de Amerikaanse openbare gezondheidszorg.
Al vijftien jaar voert Handley als leider aan de frontlijn het grote gevecht tegen het farmaceutische kartel om een beslissing te forceren, het wetenschappelijk onderzoek te verspreiden en de leugens achter het vaccinbeleid dat een epidemie van chronische ziekte zoals autisme bij onze kinderen heeft veroorzaakt te ontmaskeren.
Lees dit boek en bepaal voor jezelf of je nog steeds gelooft dat vaccins ‘veilig en effectief’ zijn.
Klik HIER voor een inkijkexemplaar.
